مهم‌ترین معیار سنجش آموخته‌های دانش آموزان در دوران مدرسه، امتحانات پایان سال تحصیلی است. در این امتحانات ترکیبی از انواع سوال وجود دارد و دانش آموزان باید در پاسخ دهی به این سوالات مهارت داشته باشند. امتحانات پایان سال در پایه نهم به صورت هماهنگ استانی و در پایه دهم، یازدهم و دوازدهم به صورت هماهنگ کشوری  برگزار می شود. امتحانات پایانی سه پایه هفتم، هشتم و نهم نقش موثری در فرآیند انتخاب رشته دارد. همچنین با تغییرات جدید کنکور، امتحانات نهایی دوره دوم متوسطه به طور مستقیم در رتبه کنکور تاثیر خواهد داشت. امتحانات نهایی به صورت تشریحی برگزار می شود و نیاز است دانش آموزان برای آمادگی در این امتحانات، خود را با سوالات و آزمونی در همان مقیاس مورد سنجش قرار دهند.

ارزشیابی تشریحی گزینه دو باعث افزایش آمادگی دانش آموزان برای شرکت در امتحانات نهایی (هماهنگ کشوری) و امتحانات پایان ترم خواهد شد. در سال تحصیلی ۱۴۰۴-۱۴۰۳ گزینه دو برای دانش‌آموزان دوره دوم دبستان (پایه چهارم، پنجم و ششم)، دوره اول متوسطه (پایه هفتم، هشتم و نهم) و دوره دوم متوسطه (پایه دهم، یازدهم و دوازدهم) ارزشیابی تشریحی برگزار می‌کند.

سوالات استاندارد، مکانیزه شدن فرآیند تصحیح، عدم دخالت سلیقه مصحح، ارائه کارنامه جامع به دانش آموز و مدارس، امکان مشاهده پاسخبرگ دانش آموز و … برخی از مهم ترین ویژگی های ارزشیابی تشریحی گزینه دو می باشد